Bảo vật bằng đá thời nhà Mạc tiết lộ thân thế trạng nguyên Giáp Hải

Đền thờ trạng nguyên Giáp Hải ở đồi Cốc, Dĩnh Trì là nơi lưu giữ bảo vật quốc gia.

Bia hộp đá được phát hiện tại làng Cốc, xã Dĩnh Trì năm 1998. Bia được tạo tác từ thế kỉ XVI dưới thời nhà Mạc, là hiện vật quý, mang nhiều giá trị lịch sử. Bia có hình như cuốn sách nên còn được gọi là "bia đá sách".

Bia gồm hai phần, phần bia và phần nắp đậy ôm khít vào nhau. Phần nắp đậy có chiều cao là 72 cm, chiều rộng 49 cm và chiều dày 16cm, phần thân bia khắc hình họa cuốn mang đậm nét đặc trưng phong cách nghệ thuật đời Mạc. Bia đá được chôn theo mộ thân phụ của trạng nguyên Giáp Hải. Ban đầu, mộ được đặt ở Như Thiết, nay là xã Hồng Thái, Việt Yên. Sau đó, mộ được chuyển về núi Cốc Lâm, xã Dĩnh Trì. Nội dung trên bia đá là do Trạng nguyên soạn, trong đó có nhiều thông tin về thân thế của ông.

Chữ trên bia bay bướm, họa tiết hoa văn đạt trình độ tinh xảo. Bia hộp là một loại sách đá mang tính đặc trưng xuất hiện rất ít ở Việt Nam từ nửa sau thế kỷ XV và thế kỷ XVI. Tính đến nay cả nước mới có khoảng 12 tấm bia ở loại hình này.

Bản tiếng Hán của bia hộp đá

Nội dung bản dịch

Bia đá đồi Cốc thời Mạc tại đền thờ Giáp Hải là hiện vật mang tính tiêu biểu, độc đáo, là cổ vật có giá trị về lịch sử, văn hóa khoa học. Ngày 25/12/2017, Thủ tướng Chính phủ ra quyết định công nhận là bảo vật quốc gia.

Năm 1998, trong một lần cải tạo, nâng cấp đường thôn, trưởng thôn Cốc Hà Thành Duy (trong ảnh) phát hiện một phiến đá hình chữ nhật. Nhìn phiến đá cổ khắc đầy chữ Hán, người dân tò mò, bàn tán cho rằng đó là mộ cổ có chứa nhiều báu vật. Có người không giữ được bình tĩnh hô hào anh em họ hàng dùng cuốc xẻng đào lên, hy vọng kiếm được "món hời". Ông Duy ra sức can ngăn, sau khi phân công trách nhiệm trông coi hiện trường cho công an viên và một số trưởng ban ngành khác trong thôn, ông liền vội vã đạp xe đi báo chính quyền xã. Cùng ngày, đại diện chính quyền huyện Lạng Giang và cán bộ Bảo tàng tỉnh Bắc Giang có mặt, phát hiện đó là tấm bia có từ thời nhà Mạc liên quan đến trạng nguyên Giáp Hải. Sau đó, ông Duy đã giữ gìn cổ vật suốt mười năm, trước khi cổ vật được đưa lên lưu giữ tại đền Giáp Hải.