Bí ẩn những kiệt tác bảo vật quốc gia: Bức tượng phật tử - hoàng đế Mạc Đăng Dung

Bức tượng Thái tổ Mạc Đăng Dung thể hiện nhà vua trong hình ảnh của một phật tử mộc mạc, đã lĩnh ngộ Phật pháp dù vẫn mang một số biểu tượng vương quyền.

Nét chân dung tả thực

Trong một nghiên cứu về mỹ thuật thời Mạc, PGS-TS Trần Lâm Biền nhận định về bức tượng Thái tổ Mạc Đăng Dung đặt trong chùa Trà Phương (xã Thụy Hương, H.Kiến Thụy, TP.Hải Phòng): “Về bố cục, tượng không được cân xứng mà rõ ràng sự mộc mạc lại được nổi bật… Mặt tượng có nét chân dung, không thể hiện quý tướng”. Nhà nghiên cứu Nguyễn Du Chi cũng đánh giá: “Thân thể có phần mất cân đối. Đầu to, lưng hơi ngắn, mũi và mồm hơi cao để lộ cả một cằm dài, tai to”.

Bức tượng Mạc Đăng Dung, theo PGS-TS Trần Lâm Biền, thể hiện nhà vua khi đã là một phật tử, có phần luống tuổi, vạt áo thể hiện hoa mãn khai, tay bắt quyết và để hở bàn chân phải. “Hình thức ngồi kiết già và kết ấn cho thấy Mạc Đăng Dung đã là một phật tử”, ông Biền cho hay. Tuy nhiên, tượng vẫn mang những biểu tượng dành cho một vị hoàng đế như đai ngọc và giữa ngực áo vẫn có bổ tử chạm rồng. “Con rồng này khá thống nhất về ý thức tạo hình so với tượng, có nghĩa là nó được thể hiện mộc mạc, nhiều nét đột ngột”, ông Biền phân tích.

Bên cạnh đó, viền vai áo là hoa văn xoắn dấu hỏi, cổ áo có vân lá bao lấy nửa bông cúc mãn khai. Những chi tiết này đơn giản song được chạm khá lớn nếu so với tượng. Đó là một trong số những biểu tượng chính của lực lượng tự nhiên gắn với sự sinh sôi, phát triển trong nông nghiệp. Các hình tượng này thể hiện sức mạnh của các bậc thần linh cũng như một số chức năng của thần linh đối với đời sống văn minh nông nghiệp. Tất nhiên, những ý nghĩa kể trên cũng gắn liền với hình tượng bậc đế vương, “thiên tử” như Mạc Đăng Dung.

Bức tượng Thái tổ Mạc Đăng Dung ở chùa Trà Phương vừa được công nhận Bảo vật quốc gia trong đợt xét công nhận mới nhất. Hồ sơ bảo vật quốc gia cho biết rõ xuất xứ của bức tượng đá vôi cao 74 cm. Theo đó, Thái hoàng Thái hậu Vũ Thị Ngọc Toàn, vợ vua Mạc Đăng Dung, là người làng Trà Phương (thời Mạc gọi là Trà Hương). Vào thế kỷ 16, chùa Trà Phương được bà Vũ Thị Ngọc Toàn hưng công trùng tu. Ghi nhớ công lao của đức vua và Thái hoàng Thái hậu, dân làng Trà Phương thuê thợ đá về tạc tượng để thờ trong chùa và tồn tại đến tận ngày nay. Bức tượng bà Vũ Thị Ngọc Toàn cũng vừa được công nhận bảo vật quốc gia trong cùng đợt với tượng vua.

Nguồn: báo thanh niên