Ba vua Mạc cuối cùng qua sử liệu Trung Quốc ( 1638 -16 83)

Ba vua Mạc cuối cùng qua sử liệu Trung Quốc ( 1638 -16 83)

          Chu xuân Giao

          Tiểu luận này trình bày những nét chính yếu trong hành trạng của ba vị vua Mạc cuối cùng được sử liệu Trung Quốc ghi là Mạc Kính Diệu, Mạc Nguyên Thanh, Mạc Kính Quang trải trong khoảng thời gian gần một nửa thế kỷ ( 1638 -1683). Trong sử liệu Việt Nam, hai vị trước là Mạc Kính Hoàn và Mạc Kính Vũ  (thường bị nhầm là một), vị thứ ba chưa từng xuất hiện. Đây là các đời vua thứ 10, 11,12 của nhà Mạc tính từ Thái tổ Mạc Đăng Dung. Quan hệ thân tộc của họ được xác định như sau: Mạc Kính Diệu là cha, Mạc Nguyên Thanh là con trưởng Mạc Kính Quang là con thứ ba. Ba vị này, cũng như cả thời kỳ Cao Bằng về cơ bản, đều không thần phục nhà Lê, tự đặt niên hiệu riêng. Họ lần lượt được phong hoặc được thế tập An Nam đô thống sứ - chức vị mà Mạc Đăng Dung đã nhận từ nhà Minh (mãi đến giữa thập niên 1640, nhà Minh vẫn chỉ phong nhà Lê là An Nam đô thống sứ giống như nhà Mạc). Đến đầu thập niên 1680,khi nhà Thanh miễn trừ chức vị đó của Mạc Kính Quang, thì thời kỳ nhà Mạc ở Cao Bằng mới chấm dứt. Những hoạt động phục quốc sau đó cho đến trước khi nhà Tây Sơn nổi lên của hậu duệ nhà Mạc không còn dưới danh nghĩa An Nam đô thống sứ nữa.

Trong bài viết, qua khảo chứng tư liệu, chúng tôi đưa ra gợi ý về một số tiếp điểm giữa sử liệu văn bản và sử liệu truyền khẩu trong các sự kiện đáng chú ý của năm 1661 và năm 1680 – được xem là năm mất, hay năm không còn xuất hiện của Mạc Kính Diệu và Mạc Nguyên Thanh. Tiếp điểm này cho phép chúng ta suy nghĩ về sự hiện diện, nguồn gốc và ý nghĩa đương đại của các truyền ngôn trong cộng đồng hậu duệ nhà Mạc ở vùng đồng bằng sông Hồng nói chung và vùng đất Vĩnh Phúc (Vĩnh Tường, Lập Thạch,…) nói riêng, về hành trình mai danh ẩn tích của các vua Mạc cuối cùng.

Bố cục của bài:

1. Nhân vật Mạc Kính Thự và tư liệu trọng yếu mới được phát hiện
2.  Ba vua cuối cùng: An Nam đô thống sứ và Qui hóa tướng quân
3.  Mạc Kính Diệu (tại vị 1638 – 1661)
4. Mạc Nguyên Thanh (tại vị 1661 - 1680)
5. Mạc Kính Quang: An Nam đô thống sứ cuối cùng (1680 - 1683)